نقش فرومون در حس بویایی
فرومون چیست؟
انسانها و دیگر حیوانات سیستم بویایی دارند که کار آن آشکار کردن و فرق گذاشتن بین هزاران ترکیب شیمیایی است. بیشتر از 50 سال است که دانشمندان پی برده اند که حشرات و حیوانات ترکیبات شیمیای را بصورت روغن یا عرق از خود ترشح می کنند که به آنها اجازه برقراری یک ارتباط بی صدا را می دهد. اگر چه این تعریف جای بحث داشته و بارها اصلاح شده است اما بطور کلی فرومونها ترکیبات پیچیده ای هستند که یکسری سیگنالها را بین ارگانهای گونه های یکسان منتقل می کنند. آنها تنها یک بخش از تنوع گوناگون ترشحاتی هستند که از یک حشره و یا حیوان ساتع می شوند و بعضی از فرومونها بوی مشخصی ندارند.
این موضوع همچنان به اثبات علمی نرسیده که آیا انسان ها این هورمون را در بدن خود تولید می کنند یا خیر اما دلایلی حسی بر وجود چنین هورمونی وجود دارد . احساس نزدیکی با فردی که در اولین دیدار با او هستید و یا تشخیص اعضای خانواده از طریق رایحه نامشخصی از بدن آنها همه و همه به گونه ای می توانند نشانگر وجود فرومون ها باشند .
این هورمون در انواع گوناگونی وجود دارد . دسته ای از آنها موجب جلب جنس مخالف شده و دسته ای دیگر شما را دوستانه جلوه می دهند .
به‌طور معمول و در اثر تجارب گوناگون از کودکی تا بزرگسالی درمی‌یابیم که برخی از بوها، مثلا برخی عطرها تحریک‌کننده‌تر از بوهای دیگر هستند. در سال‌های اولیه زندگی، برقراری روابط زناشوییو همراهی آن با استشمام بوی عطر همسر میتواند در برانگیختگی فرد در سال‌های بعدی نیز تاثیرگذار باشد، به‌علاوه بویی که از نواحی تناسلی ترشح می‌شود، ممکن است در برخی افراد باعث برانگیختگی جنسی شود. استفاده از عطرهای طبیعی و صنعتی میتواند در برانگیختگی جنسیموثر باشد. بسیاری از افراد برای افزایش جذابیت جنسی خود، علاوه بر پوشیدن لباس‌هایی که جذاب‌ترند، از عطرهای مختلف برای افزایش جذابیتشان استفاده میکنند یا فضای موردنظر را معطر میکنند تا در رابطه خود لذت بیشتری به دست بیاورند.
حس بویایی بر تمایلات جنسی :
تحقیقات همچنین نشان داده اند که کسانی که مشکلات بویایی دارند ٬ بیشتر از دیگران دچار سرد مزاجی میشوند . در طبیعت فرومون ها بوهای بی بویی هستند که به حیوانات اجازه میدند که با توجه به آن جفت خود را پیدا کنند . دانشمندان مطالعاتی روی انسان انجام داده اند تا ببینند که آیا انسان ها هم دارای فرومون هستند و اینکه آیا ما نیز با استفاده از فرومون همسر خود را انتخاب میکنیم . مطالعه بر روی ۲۹ زن انجام شد . محققان به بدن ۹ نفر از آنان لباسی را که با نمونه های مطبوع جمع آوری شده بود مالیدند . بعد از دو ماه ٬ نیمی از زنان بوی زنانی را که در مراحل اولیه عادت ماهانه بودند را بوکردند و باقی آنان بوی زنانی را که در حال حاضر در مرحله تخمک گذاری بودند را بو کردند . هیچ یک از زنان شرکت کننده بویی را تشخیص ندادند اما تغییراتی در عادت ماهانشان اتفاق افتاد . برخی از زنانی که از نمونه های زنانی که در مرحله قبل از تخمک گذاری و زمان چرخه قاعدگی بودند ٬ چرخه قاعدگی ماهانشان ۱/۷ روز کوتاه تر شد . و زنانی که از نمونه های زنانی که در زمان تخمک گذاری بودند استفاده میکردند ٬ چرخه قاعدگیشان ماهانه ۱/۴ روز افزایش پیدا کرد . زنان شرکت کننده در این تحقیق ادعا کردند که شرکت در این گروه و در کنار دیگر زنان گروه بودن ٬ روی چرخه قاعدگیشان تأثیر گذاشته است .
حس بویایی برای بسیاری از موجودات زنده و انسان یکی از مهم ترین راه های تعامل با محیط زیست است.
منابع:
نقش فرومون در حس بویایی
درمان اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی»
بوها با روان انسان چه میکنند؟
بوها قادرند خاطرات گذشته ما را در یک هزارم ثانیه زنده کنند و بر سیستم عصبی ما تاثیر بگذارند و بو هایی که خاطرات شیرین را زنده می کنند تاثیر مثبتی بر تصمیم گیری های انسان دارند.
به گزارش ایرنا به نقل از دویچه وله: پاسخ این پرسش که بوها با روان انسان چه می کنند با بررسی آناتومی مغز امکان پذیر است. بوها ابتدا توسط پیاز بویایی پردازش می شوند. نقطه ای که از داخل بینی آغاز می شود و تا انتهای مغز پیش می رود.
پیاز بویایی با دو نقطه مغز که مسئول هیجانات و حافظه ما هستند پیوندی مستقیم دارد: آمیگدالا و هیپوکامپوس. نکته جالب توجه این است که اطلاعاتی که به حس بینایی، شنوایی و لامسه مربوط هستند از این ناحیه عبور نمی کنند. شاید به همین خاطر است که بویایی بیشتر از هر حس دیگری تداعی کننده خاطرات و هیجانات عاطفی انسان است.
حس بویایی از ابتدایی ترین و اسرارآمیزترین حواس شش گانه انسان است. انسان قادر است هزاران بوی متفاوت را از هم تمیز دهد. بوها اغلب نخستین علامتی هستند که ما را از وجود امنیت یا امکان بروز خطر آگاه می کنند. بوها قادرند رفتار انسان را در سطح غریزه و ناخودآگاه هدایت کنند. رایحه ها می توانند در یک هزارم ثانیه حالات و واکنش های مثبت یا منفی روانی در ذهن ما ایجاد کنند.
بوها می توانند خاطرات ناخوشایندی را که در حافظه ناخودآگاه پنهان شده است نیز بیدار کنند. برای مثال در یکی از موارد بوی بنزین برای شخص تداعی کننده واقعه ای در جنگ ویتنام بود. برای او استشمام این بو با تصاویری از انفجار و آتش و دود همراه شد. این بو یادآور روزی بود که او موفق به نجات هم رزمانش نشده بود و بوی بنزین به مثابه یادآوری احساس گناهی بود که 30 سال پیش تجربه کرده بود.
به عقیده پژوهشگران خاطرات معمولا در سنین کودکی شکل می گیرند و تاثیر بسیاری بر هدایت رفتارهای انسانی دارند.واکنش عاطفی به بو در افراد مختلف بسته به تجربه شخصی هر یک متفاوت است. برای مثال برخی بوی کود حیوانی را به خاطر تداعی کردن خاطرات گذشته دوست دارند و بسیاری آن را نفرت انگیز می دانند.
این برداشت ها تا حد زیادی به پیشینه و خاطرات گذشته بستگی دارد اما عوامل فرهنگ و جغرافیایی نیز در آن دخیل هستند. بوی مرکبات در آمریکای شمالی و اروپا از جمله رایحه های شادی بخش و بوی اسطوخودوس آرامش بخش به شمار می آیند. در ژاپن عطر یاسمن تداعی گر آرامش و سکون و عطر گل رز انرژی زا و شادی بخش است.
بویی که برای فضای اطرافتان برمی گزینید می تواند رفتار فردی شما را در جهت مثبت هدایت کند. این بو تحت کنترل شماست و می تواند انگیزه بخش باشد.
بوها همچنین قادرند خاطرات پنهان در ناخودآگاه را آزاد کند، برخی نیز می توانند با بخش هایی در مغز که مسئول خاطرات بصری ما هستند ارتباط برقرار کنند.
از دست دادن یک حس بویایی میتواند به از دست دادن یک مسیر مهم احساسات و خاطرات منجر شود.
منابع:
درمان اختلالات بویایی به روش «تمرین بویایی»